پژوهشگران ايراني با همکاري پژوهشگران كانادايي به سامانه‌ي نوين آزادسازي دارو در روش پرتودرماني به كمك پرتوهاي غير مضر دست يافتند.

دکتر فرحناز نورمحمديان، دانشيار شيمي آلي پژوهشكده‌ي علوم و فناوري رنگ، در گفتگو با بخش خبري سايت ستاد ويژه‌ي توسعه‌ي فناوري نانو گفت: «آزادسازي دارو در محل آسيب‌ديده، به‌ويژه در مواردي كه داروها داراي اثرات جانبي زيادي هستند و يا به درمان موثرتري نياز باشد، بسيار مورد توجه بوده‌است. براي مثال يكي از روش‌هاي متداول در درمان بيماري سرطان پوست، اعمال دارو بر پوست و تابش امواج ماوراء بنفش براي آزادسازي دارو است. يكي از مضرات مهم اين روش، لزوم استفاده از امواج ماوراء بنفش است كه خود به عنوان يكي از پرتوهاي سرطان‌زا و آسيب‌رسان مطرح است».

دکتر نورمحمديان افزود: «در اين پروژه، به بررسي امكان استفاده از امواج بي‌خطر مادون قرمز نزديك در محدوده‌ي طول موج 980 نانومتر در فرايند دارورساني به‌روش پرتودرماني، پرداختيم. از آنجا كه اين امواج، انرژي لازم براي انجام واكنش‌هاي آزادسازي نوري را ندارند، تلاش ما بر اين بود که با استفاده از نانوذرات ويژه، امواج ناحيه‌ي بي‌خطر مادون قرمز نزديك را در سطح مولكولي به امواج پرانرژي ماوراء بنفش تبديل كنيم. زيرا تنها در اين صورت است که اين امواج در سطح مولكولي باعث انجام واكنش و آزادسازي دارو در محل دقيق با مقدار معين، مي‌شوند».

وي در مورد نتايج اين پژوهش گفت: «ما توانستيم تركيباتي بر پايه‌ي دي كربوكسي متوكسي بنزوئين را سنتز و به نانوذرات لانتانيدي متصل کنيم. سپس نور ليزري را با طول موج 980 نانومتر به آنها بتابانيم و واكنش فتوشيميايي و آزاد شدن جزء مورد نظر را بررسي کنيم. نتايج اسپكتروسكوپي نشان دادند که سرعت آزاد شدن جزء آزادشونده، در دو حالت تابش امواج ماوراء بنفش بدون نانوذرات و همچنين تابش نور بي خطر و پر نفوذ مادون قرمز نزديک، يكسان بوده و سامانه‌ي طراحي شده كاملا كارآمد و موثر است».

اين محققان براي دستيابي به اهداف مطرح شده، ماده بي‌رنگي ساخته‌اند که داراي ويژگي‌هاي زير است:

• توانايي اتصال به دارو را دارد، به تابش نور ماوراء بنفش پاسخ مي‌دهد، بخش دارويي آن از ماده جدا شده و به فرم موثر تبديل مي‌گردد.

• حداكثر حساسيت به نور را دارد و احتياج به تابش زيادي ندارد

• توانايي اتصال به نانوذرات را دارد

• پس از جدا شدن دارو، اين ماده به صورت رنگي و قابل دفع تبديل مي‌شود و از ميزان داروي آزاد شده مطلع مي‌شويم

• ذرات مورد نظر به صورت نانوذرات فعال سنتز مي‌شوند.

دکتر نورمحمديان، مهم‌ترين مزيت اين پژوهش را استفاده از امواج بي‌خطر با عمق نفوذ بيشتر در بافت زنده براي دارورساني در محل، عنوان کرد.

جزئيات اين پژوهش -که با همکاري کارل جان کارلينگ، جان کريستوفر باير و نيل برندا از کشور كانادا انجام شده‌است- در مجله‌ي Angewandte Chemie International Edition (جلد 49، صفحات 3785-3782، سال 2010) منتشر شده‌است.